شیر دادن: بهترین سرآغاز در ارتباط مادر و کودک

تقریباً هر مادری می‌تواند به گل نوشکفته خود شیر دهد. در شش ماه اول بعد از تولد، تنها شیر مادر، برای تغذیه نوزاد کفایت می‎‌کند. این شیر نه تنها گرسنگی کودک را برطرف می‌کند، بلکه دقیقاً به اندازه نیاز او به بدنش مایعات می‌رساند. همچنین شیر مادر سرشار از موادی است که به رشد و سلامت کودک شما کمک می‌کند. هنگامی که به کودک خود شیر می‌دهید، سیستم دفاعی بدن او در مقابل بیماری‌ها تقویت شده و در برابر آلرژی‌ها و عفونت‌ها بهتر محافظت می‌شود. با دادن شیر مادر، آنتی‌بادی‌ها و سلول‌هایی را که سیستم ایمنی بدن شما ساخته است به فرزندتان منتقل می‌کنید. شیر مصنوعی حاوی این مواد مهم نیست. علاوه بر این، تماس نزدیک پوستی در دوران شیردهی باعث تقویت پیوند عاطفی بین شما و فرزندتان می‌شود. در نهایت نکته مهم این است که بسیاری از مادران، تغذیه با شیر مادر را معقول و عملی می‌دانند. شیر مادر همیشه دمای مناسبی دارد و در هرهمه حال، در دسترس است. این قابلیت و توانایی در شما وجود دارد حتی اگر فقط نصف و نیمه به کودک خود شیر بدهید.

ترکیب شیر مادر با گذشت زمان تغییر می‌کند. «شير پيشين» که آغوز نیز نامیده می‌شود، در دوران بارداری در بدن مادر تولید می‌شود. معمولاً آغوز، مایل به زرد و غلیظ‌‌تر از «شیر رسیده» است که بدن شما تازه حدود ۱۴ روز پس از زایمان تولید می‌کند. «شیر پیشین» سرشار از پروتئین، ویتامین‌ها و مواد مغذی بسیار است. هضم آن برای نوزاد آسان است. دو تا سه روز پس از زایمان، احتمالاً احساس خواهید کرد که سینه‌هایتان سفت‌تر شده‌اند. در این مرحله که اصطلاحاً «لاکتوژنز» نام دارد، بدن شما شروع به تولید «شیر انتقالی» می‌کند. این شیر نسبت به «شیر پیشین»، پروتئین کمتر و اندکی چربی و لاکتوز بیشتر دارد. حدود سه هفته پس از تولد کودک، بدن شما تولید «شیر رسیده» را شروع می‎‌کند. البته در طول ماه‌های پیش‌رو این شیر بارها و بارها تغییر کرده و با نیازهای کودک سازگار می‌شود. ترکیب شیر نیز در طول روز تغییر می‌کند. به عنوان مثال، شب‌هنگام، درصد چربی آن بیشتر است.

در همان دوران بارداری، بدن شما با تولید «شیر پیشین» برای شیردهی آماده می‌شود. این شیر از حدود هفته بیستم بارداری موجود است. بلافاصله پس از زایمان، نوزاد می‌تواند از آن بخورد. نوزاد تازهِ متولد شده نیز آماده خوردن است. او مکیدن در رحم مادر را با خوردن انگشت شست و مایع آمنیوتیک تمرین کرده است. شیر مادر طعمی شبیه مایع آمنیوتیک دارد و حسی آشنا به کودک می‌دهد. هنگامی که برای اولین بار به نوزاد خود شیر می‌دهید، او باید روی شکم شما قرار گیرد. احتمالاً ظرف یک ساعت و نیم بعد از آن، جستجو سینه و مکیدن آن آغاز می‌شود. به کودکتان فرصت دهید تا خودش سینه را پیدا کند. چنانچه مشکلی پیش آمد، قابله (ماما) می‌تواند به شما کمک کند. حتی بعد از سزارین می‌توانید نوزادتان را روی سینه خود بگذارید. اجازه دهید که دیگران در این قسمت به شما کمک کنند. با این کمک، شما و فرزندتان از این نخستین وعده شیر بیشتر لذت می‌برید. اساساً، کودک شما باید همیشه هنگام نوشیدن مایعات کاملاْ صاف و به پهلو بخوابد. سپس می‌تواند در آرامش نفس بکشد، شیر بخورد و قورت دهد.

باید هر وقت که نوزادتان شیر خواست، به او شیر بدهید. بیشتر نوزادان تازه متولد شده در عرض 24 ساعت، 10 یا 12 بار شیر می‌خورند. برخی از نوزادان تعداد دفعات بیشتری شیر می‌خواهند. با گذشت زمان، نیاز آن‌ها تغییر می‌کند. پس از حدود چهار هفته، اکثر نوزادان با شش تا هشت وعده شیر، با احتساب شیردهی شبانه، سر می‌کنند. اگر طبق نیاز کودک به او شیر بدهید، بدن شما نیز به همان میزان شیر تولید می‌کند.

این‌که چه مدت می‌خواهید به نوزادتان شیر بدهید، به خودتان بستگی دارد. متخصصان توصیه می‌کنند که در شش ماهه اول پس از تولد، به کودک به‌طور انحصاری شیر بدهید و بعد از این مدت، غذای مکمل را شروع کنید. حتی پس از شروع غذای مکمل، شیر مادر منبع مهمی از مواد مغذی سالم است. طبق گفته سازمان بهداشت جهانی، شیر دادن به کودکان حتی تا دو سالگی نیز خوب است. اما مهم است که این کار را به گونه‌ای انجام دهید که در شما و کودکتان احساس خوب و مناسبی ایجاد کند.

«از شیر گرفتن کودک» به این معنی است که هم مادر و هم کودک به تدریج آماده می‌شوند تا تغذیه با شیر را کمتر کرده و سپس به طور کامل قطع کنند. نوزاد رفته رفته به غذای مکمل به شکل انواع پوره یا لقمه‎‌های کوچک از سفره خانواده عادت می‌کند و رفته رفته شیر کمتری می‌خورد. بسیاری از زنان می‌خواهند که زمان از شیر گرفتن را خود تعیین کنند، به عنوان مثال، وقتی دوباره به سر کار بازگشتند، او را از شیر می‌گیرند. با این حال، جدایی موقت از کودک لزوماً دلیلی برای از شیر گرفتن او نیست. راه‌حل مناسب برای این‌که بتوانید کودک خود را به‌مدت چند ساعت به شخص دیگری بسپارید و شیردهی را قطع نکنید، دوشیدن شیر مادر است. از یک قابله (ماما) یا مشاور شیردهی در مورد بهترین شیوه انجام این کار راهنمایی بگیرید. تا زمانی که فرزندتان به سن یک و نیم سال برسد، بیمه درمانی هزینه چنین مشاوره‌ای را پوشش می‌دهد. هنگامی که خواستید کودک را از شیر بگیرید، برای قطع کامل شیردهی عجله نکنید. به تدریج شیر مادر را با سایر غذاهای جایگزین کنید. فرزندتان را مورد محبت و نوازش زیاد قرار دهید تا از شیر گرفتن، برایش راحت‌تر بگذرد. برخی از خانم‌ها منتظرند تا کودک به خودی خود علاقه‌اش را به سینه مادر از دست بدهد. اما ممکن است کودک تا سن دو یا سه سالگی همچنان سینه مادر را بخواهد.

برخی از مادران نمی‌توانند پس از زایمان به راحتی به فرزند خود شیر دهند، مثلاً به این دلیل که کودک به‌صورت نوزاد نارس به دنیا آمده است و باید در انکوباتور نوزادان نگهداری شود. در چنین مواردی، دوشیدن شیر مادر بسیار مشکل‌گشا است. نوزادان بسیار سبک، شیرمادر را که بسیار ارزشمند است، ابتدا از طریق سوند دریافت می‌کنند. سوند، لوله نازکی است که از طریق بینی یا دهان به معده می‌رسد. خوراندن تغذیه نوزاد شیرخواره تنها در صورتی جایگزین معقولی است که امکان دادن شیر مادر وجود نداشته باشد. نکته مهم این است که با بروز مشکلات مربوط به شیردهی فوراً تسلیم نشوید. غالباً قابله (ماما) یا مشاور شیردهی شما می‌تواند به شما بگوید که باید چه کاری انجام دهید تا مشکل مربوطه مرتفع شود.